Hoe werkt de spijsvertering?
De maag is een belangrijk orgaan in onze spijsvertering. In de maag wordt eten en drinken gekneed, fijngemalen en goed vermengd met maagsap. Maagsap zorgt ervoor dat ziekmakende bacteriën in ons eten worden gedood. Het voedsel blijft gemiddeld drie uur in de maag. Bij vast voedsel, vet- en vezelrijk eten heeft de maag meer tijd nodig.
Als de voedseldeeltjes klein genoeg zijn dan geeft de maag deze via een sluitspiertje door aan de dunne darm. In de dunne darm worden de voedingsstoffen uit het eten via de darmwand opgenomen in het bloed.
Klachten aan je maag- en darmen door diabetes
Door gevolgen van diabetes kan het zijn dat je maag en darmen niet meer goed werken. Dat kan voor klachten zorgen. Klachten aan je maag of je darmen komen vaak voor door autonome neuropathie. Dit is de soort zenuwschade die komt door beschadigde zenuwen van en naar je organen. Bijvoorbeeld zenuwen die lopen naar organen die ervoor zorgen dat je eten wordt verteerd, zoals je slokdarm, maag en darmen.
Je kunt dan problemen krijgen zoals diarree of verstopping die niet meer overgaat, geen zin hebben in eten, misselijkheid of een vol gevoel na of tijdens het eten. Dat volle gevoel komt meestal doordat je maag je eten maar heel langzaam verwerkt. Dit heet gastroparese en wordt ook ‘vertraagde maagontlediging’ of ‘luie maag’ genoemd. Gastroparese komt vaak voor.
Een vertraagde maagontlediging (luie maag)
Bij een vertraagde maagontlediging trekt de maagspier te weinig of te onregelmatig samen. Voedsel blijft daardoor langer in de maag dan normaal. Daar kun je klachten van krijgen als misselijkheid, een vol gevoel, maagzuur en soms braken na de maaltijd. Hierdoor kan het zijn dat je minder voeding en voedingsstoffen binnenkrijgt waardoor je gewicht kunt afvallen. Ook is het niet goed voor de spierkracht en de weerstand van het lichaam.
Diabetes en gastroparese
Door de vertraagde maaglediging blijft voeding langer in je maag. Daardoor kan het moeilijker zijn om de bloedglucosespiegel onder controle te houden. Zeker als je insulinetherapie gebruikt. Vaak komt de insuline dan eerder in je bloed dan de glucose uit de maaltijd. Je hebt dan kans op een hypo. Het helpt om de insulinebolus later toe te dienen. Ook kan het langer duren voordat orale medicijnen worden opgenomen in je bloed. Er zijn medicijnen zoals GLP-1 agonisten die de maaglediging remmen en de gastroparese erger maken. Slik je dit medicijn en heb je maag- en darmklachten? Bespreek dit dan met je zorgverlener.
Wat kun je zelf doen tegen maag- en darmklachten?
De behandeling van gastroparese is voornamelijk gericht op het verminderen van de symptomen en houden van stabiele glucosewaarden. Door andere voeding te kiezen kunnen veel klachten worden verminderd.
Deze adviezen kunnen maag- en darmklachten minder maken:
- Verdeel maaltijden over de dag. Gebruik liever meerdere kleine maaltijden in plaats van drie grote maaltijden per dag. Eet rustig en kauw voedsel heel goed. Blijf na het eten minimaal 1 tot 2 uur rechtop zitten of maak een wandeling.
- Eet geen vet voedsel zoals producten met boter, olie, mayonaise, room(sauzen), slagroom, koek, chocolade, bladerdeeg, gefrituurde producten, snacks en Franse kaas. Vet voedsel verteert heel langzaam en ligt heel zwaar op je maag.
Kies in plaats hiervan voor: magere en/ of halfvolle producten. Vetten in zuivelproducten geven meestal geen extra klachten. Anders kun je hier ook halfvolle- of magere producten kiezen. - Eet geen gasvormende producten, zoals rode kool, bloemkool, zure kool, boerenkool, paprika, ui, knoflook, prei, noten en rauwkost.
- Vermijd koolzuurhoudende frisdranken en bier. Koolzuurhoudend drinken is drinken met prik, zoals cola, sinas, spa rood en 7-up.
- Drink geen alcohol.
- Probeer regelmatig en gezond te eten, ook al heb je minder trek.
- Vraag je behandelaar om een doorverwijzing naar een diëtist. Een diëtist kan je helpen een gezond voedingspatroon samen te stellen dat rekening houdt met je klachten. En helpt voorkomen dat je tekorten aan voedingsstoffen krijgt.
Extra adviezen bij klachten door vertraagde maagontlediging
- Vermijd of vermindervezelrijk eten. Vezels remmen de maagontlediging. Vezels komen voor in o.a. groenten, fruit, noten, zaden, pitten en granen.
Kies in plaats hiervan voor: (licht) bruinbrood of fijnvolkorenbrood zonder zaden of pitten. Het kan zijn dat je via je arts vezels in een zakje krijgt als aanvulling op je voeding. - Vermijd groenten als asperges, bleekselderij, zuurkool, rabarber, snijbonen, draderige sperziebonen, grove doperwten, mais, champignons, alfalfa, tauge, artisjokken, Brusselse spruiten, peulvruchten (zoals bonen, kikkererwten, linzen) en grove rauwkost (als rauwe wortel, bloemkool, nerven van sla en andijvie).
Kies in plaats hiervan voor goed gaargekookte zachte groenten zoals wortels, broccoli, bloemkool, courgette, witlof, rode biet, pompoen of zoete aardappel. Eventueel kun je deze groenten pureren en verdunnen. - Eet geen fruit met pit en schil, ananas, bessen, citrusvruchten, kokosproducten en gedroogde vruchten.
Kies in plaats hiervan voor geschild fruit zoals appel, peer, perzik, banaan, aardbei, meloen of geperst citrusfruit. - Vermijd rood vlees, draadjesvlees en taai vlees.
Kies in plaats hiervan voor mager, zacht vlees, kip, tofu of vis en laat dit langzaam gaar worden zodat je geen krokant korstje krijgt. - Bij ernstige klachten kan het helpen om vloeibaar eten te kiezen in plaats van vast eten. Zoals pap, een smoothie, gepureerd warm eten of een maaltijdsoep.
Helpen voedingsadviezen niet voldoende?
Als voedingsadviezen niet genoeg helpen, dan kan het nodig zijn om medicijnen te slikken die de werking van de spieren in je maag- en darmen helpen. Die spieren kunnen dan het eten beter kneden en fijn maken voordat het naar je darmen gaat. Ook zorgen ze dan voor het beter mengen van het eten met het maagsap. Samen zorgt dit ervoor dat je darmen het eten veel beter en makkelijker kunnen verwerken. Deze medicijnen heten prokinetica. Ze verminderen ook de misselijkheid.
Bij zeer ernstige klachten, wanneer de voedingsadviezen en medicijnen ook niet helpen, kan sondevoeding een oplossing zijn. Sondevoeding is vloeibaar eten dat via een slangetje rechtstreeks in je maag of darmen wordt gebracht. Het bevat vocht, energie en alle voedingsstoffen die je dagelijks nodig hebt, zoals eiwitten, vetten, koolhydraten, vitamines en mineralen. Sondevoeding kan gedeeltelijk of volledig normaal eten vervangen.
Soms wordt door tijdelijk gebruik van sondevoeding en bijpassende insulinedoseringen, de bloedglucose heel strak geregeld. Dat kan de gastroparese soms zelfs omkeren. Daarna kan rustig aan weer opgebouwd worden met normale voeding. Heel soms is een operatie noodzakelijk. Gelukkig komen sondevoeding en een maagoperatie niet vaak voor.
Wil je meer lezen over maag- en darmproblemen, behandelingen en bijvoorbeeld een operatie? Kijk dan op de website van de Maag Lever Darm stichting.
Bronnen: Maag Lever Darm stichting, voedingsadviezen van diëtist N. Schokker voor vertraagde maagontlediging
